Ein arbeidsdag.

Den fyrste dagløna mi.

(Stil skriven på Solborg etterjulsvinteren 1953. Hendinga er frå 1948.)

Bortetter landevegen tråvar ein hest, i tanande firsprang ber det. Etter hesten sleng ei kjerre som det skulle vera halen hans.

Og oppi denne set ein tretten-fjorten års gamal gut med taumane i hendene. Han slår på hesten som det skulle vera ein trestokk, ikkje eit forstandig dyr. Det er tidleg på morgonen, og folk er snautt oppe. Ein og annan er på veg mot fjosen for å mjølka.

Med det same det fæle uhyret fer forbi, snur dei seg, og undrast på kva dette kan vera. Jau, den hesten er det, fælt til fart han har. Kva er det som står på der i garden, skal tru? ---

Men guten oppi kjerra set og tenkjer han, tenkjer så det knakar etter. Han ansar ikkje at folk står og glor og gaper etter han, den halvgalne guten. – Nei, tankane går som eit vasshjul hjå han, sviv rundt og rundt. Tenk, fyrste dagen ute på arbeid i dag, ute mellom vaksne folk. Tena sine eigne pengar ved ærleg slit og strev.

Det er gruskøyringa som skal til, og det trengst visst og, no i denne vårbløyta. Og så tenk, det var eg som skulle vera med på alt dette. Men eg måtte no sanneleg koma som ein mann til grustaket, eg var no vaksne kar. Eg stoppa hesten og hopte or kjerra, braut av ei lang grein som eg laga til svepe. Hesten stokk med det same, han var visst redd for slag. Ja, berre vent du farr, du skal nok få!

Ikkje lenge etter var eg framme, og hadde køyrt i kavbyks den halve mila eg hadde å køyra. Ei heil dagsreis, tykte eg. Men eg skulle få lenger å køyra seinare. Tre kilometer kvar veg, det vart seks kilometer for ei vende det. Hesten greier det nok, trøysta eg meg med.

”God dag, god dag, er du ute med hesten og, så tidleg?” Det var ein av jamaldringane mine som spurde, ein skulekamerat. ”Jau, eg no det, tykte eg måtte ta mitt for å få vegen ferdig, no dei har det så travelt, dei andre.” – Eg hadde lese Smørbukk, så eg visste til å vera ”karsleg”. Han hadde det stundom med det han, og folk tykte visst stort om han og, så eg måtte vel gjera det same eg.

Det samla seg mykje folk, det såg ut til å vera nok likevel. ”Det er svært med folk som, vil hjelpa oss,” tok den andre i. Ja, dei ser no vel litt av elendigheita, dei óg.” – ”Ja, ein skulle tru det, at vaksne folk måtte sjå slikt.” – Men bak trea stod nokre vaksne folk og smålo åt desse ”veslevaksne” karane, noko me ikkje ana.

Men tida til arbeid var alt inne, og kjerrene vart lesste i ein blunk. Og så bar det i veg på den lange vegen til staden som skulle grusast. Blaute vegar var det, og reint og roleg gjekk det. ”Ingen må fylgjast på vegen,” lydde ordren då me for, ”det vert for mykje for vegvaktaren som grusar.” Ja vel, me vart sende ein og ein, med visse mellomrom fekk me gå.

Men avtalen var oss imellom: ”stopp og vent borte i svingen.” Og så vart gjort, då eg kom der bort, var han der. Me batt hestane i hop, og så sette me oss oppi kjerra. Praten gjekk som ei kvern heile tida. ”No kan dei sjå, det er ikkje så lett å lura oss karane.” ”Å nei, me er for kloke til det,” svara han.

Rett fyre oss køyrde to gjenter, dei hadde lånt ei gamal merr og skulle prøva. På heimvegen gjekk det no så til at me tok ein snarveg ned ein bratt bakke. Hesten til dei to gjentene vart visst skræmd av noko, han tok ut som eit uvær. Kjerra for av hjula, og nedetter bar det med gjentene oppi. Eit brak og skrik utan likning var det, og hesten vart meir og meir redd, og di fortare sprang han. Og til fortare hesten sprang, til meir skrik og brak var det i kjerra. Endeleg fekk nokon stoppa han, og dei vart berga. Men skramer og sår hadde dei fått, både her og der.

Men no var det middag. Godt var det med litt mat etter ei slik ferd, og så dette med gjentene, stakkars folk. Etter middag var det ’på’an igjen’, som dei sa. Heldigvis slapp me å lessa, det var andre sin jobb. Mange ferdene vart det ikkje den dagen, det var så lang veg.

I mørkninga om kvelden drog me på heimveg. Litt arbeid hadde me no gjort. Ikkje så mykje betaling fekk me heller, etter notidsrekning. Løna skulle me få om laurdagen. Femti øre for timen var løna for karen, og ei krone og tjue for hesten. Den femtiøringen for timen måtte me no gøyma, tenk, fyrste dagsverk for andre var gjort.

Spør om me var glade, jo det kan du tru me var. Ikkje berre for pengane, men fordi me hadde vore ute på arbeid for fyrste gong.

---